Die Amerikaanse Regstaat op die Kruispad
Hoekom Trump hofbevele minag en hoe Amerikaanse howe aktivisties is.
Die afgelope vier maande het die beginsel van die skeiding van magte, 'n hoeksteen van die Amerikaanse regstaat en grondwet, onder toenemende druk gekom. Die spanning tussen die uitvoerende gesag, onder leiding van President Donald Trump, en die regsprekende gesag het 'n kritieke punt bereik, veral in die konteks van immigrasiebeleid en die hantering van hofbevele. Wat ons tans aanskou, is nie net 'n botsing van politieke ideologieë nie, maar 'n dieper krisis van institusionele respek en die grense van mag in ‘n sameleweing wat sedert die verkiesing van Barack Obama in 2008 ideologies fragmenteer.
Die Kilmar Ábrego García-saak
Die geval van Kilmar Ábrego García, 'n Salvadoriaanse man wat in Maryland gewoon het, illustreer die huidige krisis op 'n skerpsinnige wyse. Ondanks 'n interdik teen sy deportasie na El Salvador, is hy deur die Trump-administrasie gedeporteer en in 'n berugte mega-tronk geplaas. Die Amerikaanse Hooggeregshof (Supreme Court) het beveel dat die administrasie sy terugkeer moet fasiliteer, maar die Withuis het tot dusver geweier om hierdie bevel na te kom, met die buiteregtelike argument dat hulle (die hof) nie jurisdiksie het oor iemand buite die VSA nie.
Die saak raak wel aan iets veel dieper as een individu se lot in een van Nayib Bukele se berugte Salvadoriaanse tronke. Dit ontbloot die Trump-administrasie se toenemende bereidwilligheid om die regbank se gesag uit te daag wanneer dit as polities ongerieflik ervaar word.
Hierdie voorval is ook nie 'n geïsoleerde gebeurtenis nie. JD Vance, die Amerikaanse adjunkpresident, het onlangs openlik erken dat die administrasie bereid is om sekere hofbevele te ignoreer wat as ongrondwetlik of oordrewe deur die Trump administrasie geïnterpreteer word. Hierdie uitsprake is beduidend omdat dit nie as per ongeluk of misverstand aangebied word nie, maar as 'n aktiewe strategie deur Trump, Vance en kie. Dit is 'n normverskuiwing waar die uitvoerende gesag openlik oorweeg en inderdaad woord by daad sit om die regbank se gesag te minimaliseer.
Regters se Oorskryding van Grondwetlike Perke
Hierdie dapperheid, of roekeloosheid, afhangende van jou perspektief, deur die Trump administrasie moet egter nie eensydig verstaan word nie. Dit is ook waar dat verskeie regters in die VSA hul grondwetlike perke oorskry en hul rol as onpartydige arbiters van die wet met die van aktivistiese beleidmakers verwar. 'n Voorbeeld hiervan is regter Hannah Dugan van Wisconsin, wat daarvan beskuldig word dat sy 'n onwettige immigrant gehelp het om arrestasie deur Amerikaanse immigrasie-owerhede te ontduik. Sy is deur die FBI gearresteer en tans geskors hangende verdere ondersoek. Indien waar, is haar optrede duidelike minagting van haar eie rol as regter en 'n oortreding van die plig tot neutraliteit wat die regbank behoort te kenmerk.
Hierdie gedrag pas in 'n breër patroon waar individuele regters en howe in die VSA soms hul eie morele of ideologiese sienings probeer toepas op die uitvoerende gesag. Hierdie optrede verwar die rol van die hof met die van die wetgewer of die uitvoerende gesag. Die Trump-administrasie se reaksie is gevolglik nie slegs 'n produk van populistiese arrogansie, soos dikwels in hoofstroom media geskets word nie, maar ook van 'n behoefte om die uitvoerende gesag teen 'n hiperaktiewe en onbehoorlik aktivistiese regbank te verdedig.
DEI-beleid en Regterlike Ingryping
'n Ander terrein waarop hierdie magsverskuiwings sigbaar word, is die stryd oor DEI-programme (diversiteit, gelykheid en insluiting). Die Trump-administrasie het verskeie pogings aangewend om DEI-inisiatiewe binne federale strukture en openbare skole te beëindig. In reaksie daarop het federale regters opgetree om hierdie pogings te blokkeer, dikwels op grond van regsinterpretasies wat sterk herinner aan ideologiese voorkeur. Byvoorbeeld, in sommige gevalle is beslis dat federale agentskappe nie die reg het om hul webtuiste inhoud te wysig om nie meer DEI-inligting of inligting oor gender-ideologie te bevat nie selfs al stel die verkose Trump regering dit as 'n beleidsdoel en het hul hul verkiesingsveldtog onder andere daarop geskoei.
Hierdie neiging, waar regters op inhoudelike wyse beleidsdebatte deur hul hofuitsprake betree, ondermyn die fundamentele demokratiese uitgangspunt dat beleid deur die verkose tak van regering gemaak word (teenoor 'n regsbank wat nie verkies word nie). Anders gestel, as die kiesers vir 'n administrasie stem wat 'n einde aan DEI op regeringsvlak wil bring, dan behoort daardie beleid ruimte te hê om geimplementeer te word, solank dit binne die raamwerk van die Amerikaanse grondwet en wetgewing val. Om howe te gebruik om dit permanent te neutraliseer, ongeag die politieke meerderheid, is niks minder nie as 'n regterlike veto oor demokrasie self nie
Die Gevaar van Wedersydse Minagting
Wat dus na vore tree, is nie net 'n situasie waarin Trump en sy administrasie eensydiglik ongedissiplineerd of wetteloos optree nie. Dis eerder 'n wederkerige patroon van minagting tussen twee takke van die regering, albei oortuig van hul eie regverdigheid, en albei bereid om die grondwetlike balans op die altaar van hul beginsels te plaas. Aan die een kant het die VSA 'n administrasie wat, in die naam van populêre mandaat, nou toenemende hofbevele ignoreer. Aan die ander kant het die VSA howe wat, onder die vaandel van regte en geregtigheid maar inderwaarheid weens ideologie hulle vergryp aan beleidsgebiede buite hul jurisdiksie.
Hierdie dinamika is nie bloot 'n Amerikaanse probleem nie. Oor die wêreld heen sien ons 'n soortgelyke verskynsel. Instellings wat hul grense oorskry, gedryf deur 'n gevoel van morele sekerheid. Dit is juis in sulke oomblikke dat liberale demokratiese norme getoets word. Die gevaar is nie net dat die Trump-administrasie die regbank minag nie, maar dat die regbank self, deur sy eie perke te ignoreer, die gereedskap in Trump se hand plaas om hom as slagoffer van 'n partydige stelsel voor te hou.
Indien dit as 'n ernstige skending van die regstaat beskou is toe Jacob Zuma hofbevele geïgnoreer het, 'n feit wat breedvoerig veroordeel is deur die Suid-Afrikaanse burgerlike samelewing, regslui en selfs die Konstitusionele Hof self, dan ten minste in ons plaaslike diskoers kan dieselfde beginsel nie selektief toegepas word wanneer Donald Trump of sy administrasie dieselfde doen nie. Die oppergesag van die reg is nie 'n ideologiese of partydige beginsel nie. Dit is veronderstel om 'n universele grondslag van enige gesonde demokrasie te wees. Om hofbevele te ignoreer omdat hulle ongerieflik is of politiek teenwerkend voel, is in wese 'n aanval op die legitimiteit van die regbank, maak nie saak of dit in Pretoria of in Washington gebeur nie. Die oomblik wanneer ons begin verskonings maak vir presidensiële minagting van die howe op grond van politieke voorkeur, ondermyn ons die idee van die regstaat self en sonder daardie konsekwentheid is daar geen ware beskerming teen magsmisbruik nie.
Slot
Om die integriteit van die Amerikaanse demokrasie te bewaar, is dit noodsaaklik dat beide die uitvoerende en regsprekende gesag hul grondwetlike rolle respekteer. Die uitvoerende gesag moet hofbevele nakom, selfs al is dit ongemaklik, en regters moet binne hul jurisdiksie optree, selfs al voel dit moreel onbevredigend. Slegs indien elkeen van hierdie arms van die regering binne hul bane bly kan geen vingers gewys word nie en word die integriteit van beide beskerm. Dit is nie altyd maklik nie, en dit vereis van beide kante 'n tipe intellektuele nederigheid wat skaars geword het in die era van hiper-politieke polarisasie.
Die VSA is sedert sy ontstaan gebou op 'n stel kompromieë, tussen mag en vryheid, tussen meerderheid en minderheid, tussen uitvoerende ywer en regterlike beskerming. Wanneer enige een tak daardie balans wil herdefinieer in sy eie guns, verval die stelsel in disfunksie.
Vir Suid-Afrikaanse lesers bied hierdie Amerikaanse krisis 'n kans om na ons eie regstaat met nuwe oë te kyk. Ons het reeds gesien wat gebeur wanneer 'n uitvoerende gesag, gewapen met politieke meerderheid, sy mandaat en persoonlike bevoordeling bo die wet probeer plaas, die Zuma-jare was 'n duur les in hoe broos die regstaat kan wees wanneer politieke lojaliteit en magsug die oppergesag van die reg vervang. Maar ons moet nie uit die oog verloor dat regters self nie immuun is teen ideologiese beslissings nie. Suid-Afrikaanse howe het oor die afgelope dekades 'n duidelike neiging tot regterlike aktivisme ontwikkel, veral rondom die ideologie van transformasie. Ironies genoeg verskyn die woord “transformasie” nêrens in die Grondwet self nie, en tog word dit dikwels as 'n soort metareg behandel. 'n Beginsel waarvolgens beleid, regspraak en selfs grondwetlike interpretasie geherdefinieer word. Dit is duidelik dat transformasie, eerder as die teks van die Grondwet, hoofsaaklik die lens is waardeur regters oordeel. Wanneer enige hof 'n politieke of ideologiese agenda begin dien, eerder as om neutraal die reg toe te pas, raak dit 'n aktiewe deelnemer aan die magspel en die grens tussen wetlike beoordeling en politieke bevooroordeeldheid vervaag.
'n Gesonde demokrasie vereis dat al drie takke van regering—wetgewend, uitvoerend en regsprekend—hul plek ken en respekteer. Amerika se huidige worsteling is dus nie bloot 'n oorsese politieke drama nie maar dit is 'n waarskuwingsteken vir enige samelewing wat glo in grondwetlike demokrasie en die balans van magte. Wanneer die takke mekaar nie meer vertrou nie, begin die boom vrek van binne en dan is dit net 'n kwessie van tyd voor die vrugte bitter word.
Meer artikels deur Daniël Eloff:
Volg OntLaer Facebook en LinkedIn vir ons jongste artikels, potgooi-gesprekke en redaksiebriewe asook bydraes en insigte van skrywers regoor ons netwerk.
Wil jy stukke soos dié direk in jou inboks ontvang en ons werk ondersteun? Teken hieronder in:
Uitstekende artikel, en baie gedagteprikkelend!
Dit gesê, ek stem nie persoonlik saam met die uitbeelding van die kwessie as ’n “beide-kante”-probleem nie. Aan die een kant erken jy dat Vance toegegee het dat die administrasie bereid is om ongerieflike hofuitsprake te ignoreer (’n konkrete en blatante skending van die Grondwet). Maar aan die ander kant, wanneer jy voorbeelde van regterlike aktivisme noem, verwys jy na Regter Dugan se saak (waar daar nog geen duidelike bewys is dat sy buite haar magte of rol opgetree het nie) en die reeks DEI-sake, waar die oorgrote meerderheid uitsprake op prosedurele gronde besluit was — wat nie noodwendig ideologiese voorkeure by regters aandui nie. Jy merk selfs op: “[A]s die kiesers vir 'n administrasie stem wat 'n einde aan DEI op regeringsvlak wil bring, dan behoort daardie beleid ruimte te hê om geimplementeer te word, solank dit binne die raamwerk van die Amerikaanse grondwet en wetgewing val.” As ’n (gewilde) beleid buite daardie raamwerk geimplementeer word, wat moet ’n regter dan doen? Dit is tog die administrasie se verantwoordelikheid om hul (gewilde) beleid deur die regte kanale te implementeer, en nie om te “move fast and break things” in die hoop dat regters voor die wense van kiesers sal buig nie?
Ek dink daar is ruimte vir ’n gesonde debat oor die rol en/of belang van regterlike aktivisme. Maar in hierdie geval is daar ’n element van valse ekwivalensie tussen die partye—die dreigement om hofuitsprake te ignoreer, is nie gelykstaande aan die afdwing van nakoming van bestaande wetgewing nie, of aan die Dugan-saak wat dalk nog ten gunste van haar beslis kan word (ook op nie-ideologiese gronde nie).