Die Teater van Amerikaanse Intervensionisme
Wanneer retoriek begin doodmaak, is die waarheid die eerste slagoffer.
Op 21 Junie 2025 het Amerikaanse bomwerpers 'n reeks gekoördineerde aanvalle uitgevoer, gemik op drie Iranse teikens wat glo gebruik word vir die ontwikkeling van kernwapens.
Te midde van toenemende bekommernisse oor of Amerika op die punt staan om weer 'n oorlog in die Midde-Ooste te begin, het President Trump verklaar:
“Met dit alles gesê, dit kan nie voortgaan nie. Daar sal óf vrede wees óf daar sal 'n tragedie wees vir Iran, veel erger as wat ons die afgelope agt dae gesien het. Onthou, daar is nog baie teikens oor. […] Maar as vrede nie gou kom nie, sal ons daardie ander teikens aanval met presisie, spoed en vaardigheid.”
Ten spyte van die dreigemente van voortgesette aanvalle wat in Trump se woorde vervleg is, bly dit doelbewus binne die grense van 'n formele oorlogsverklaring.
Die president van die VSA het immers nie die gesag om oorlog teen 'n soewereine staat te verklaar nie; daardie reg word grondwetlik deur die Amerikaanse Kongres voorbehou. Miskien is dit hoekom hierdie onderskeid die volgende dag beklemtoon is deur die Amerikaanse adjunkpresident JD Vance tydens 'n onderhoud met ABC News, toe hy verduidelik het: “Nee, ons is nie in 'n oorlog met Iran gewikkel nie, Jon. Ons voer oorlog teen Iran se kernprogram.”
Dit is natuurlik absurd. Die bombardering van kernfasiliteite, en die doodmaak van soldate, amptenare en ondersteuningspersoneel in die proses, alles op bevel van die Amerikaanse president, kan nie redelikerwys as enigiets anders as 'n daad van oorlog beskou word nie. As Amerika net oorlog maak teen Iran se kernprogram, dan het al-Qaeda seker net beswaar gemaak teen New Yorkse stadsbeplanning, en Japan teen die argitektuur van Amerikaanse hawens. Vance se verduideliking is 'n onderskeid sonder 'n verskil, soos duidelik blyk uit Iran se onmiddellike waarskuwing van komende wraak. Maar die belaglikheid van hierdie uitsprake blyk irrelevant in vandag se politieke landskap te wees.
Die hele aangeleentheid roep die woorde van filosoof Jean-Paul Sartre in herinnering, wat ná die bevryding van Parys van Nazi-besetting geskryf het:
“Moet nooit glo dat anti-Semiete onbewus is van die absurditeit van hul antwoorde nie. Hulle wéét hul opmerkings is ligsinnig en vatbaar vir teenargumente. Maar hulle vermaak hulself, want dit is hul teenstander wat verplig is om woorde verantwoordelik te gebruik, omdat hy in woorde glo. Die anti-Semiete het die reg om te speel. Hulle hou selfs daarvan om met diskoers te speel, want deur belaglike redes te gee, diskrediteer hulle die erns van hul gespreksgenote. Hulle verlustig hulle in kwade trou, want hulle probeer nie oortuig deur goeie argumente nie, maar intimideer en verwar. As jy hulle te veel onder druk plaas, sal hulle skielik stil raak en hovaardig aandui dat die tyd vir argumente verby is.”
Die ironie gaan nie verlore dat – ten minste in hierdie geval – die absurde retoriek nie spruit uit anti-Semitiese denke nie, maar uit 'n land wat Israel ondersteun. Ek kan my indink dat Suid-Afrika se kragkrisis opgelos kon word deur magnete en koperdrade aan Sartre se lyk te heg, so snel moet hy in sy graf omdraai.
Absurde versinsels het steeds krag
Ontneem die erkenning van die ligsinnige, absurde stelling dit van sy krag? Natuurlik nie. Dit was nooit in goeie trou gemaak nie. As 'n volwaardige lid van die wêreld se kernmoondhede, geniet Amerika die voorreg om absurd te wees in sy openbare uitsprake. Van Rusland se bisarre bewerings dat hulle Oekraïne van Nazi-bewind wil bevry tot Israel se toenemende deurmekaar regverdiging vir die anneksasie van Palestina… ons moet nie verwag dat 'n kernaggressor homself sal regverdig nie. Die waarheid, maak nie saak hoe dikwels dit herhaal word nie, het nog nooit daarin geslaag om 'n bom te keer nie.
Maar dalk was hierdie vertoning nodig. Daar is immers beweer dat Iran op die punt was om kernwapens te ontwikkel. Daar moes tog 'n geloofwaardige bedreiging gewees het, 'n casus belli, 'n rede vir Amerika om Iran se kernvermoëns te vrees? Kan ons nie sê dat die aanval, al was dit onwettig, die wêreld (waarmee ons bedoel Amerika en sy bondgenote) ten minste 'n veiliger plek gemaak het nie?
Miskien lê die antwoord in die geskiedenis. In 1992 het Benjamin Netanyahu, toe nog net 'n parlementslid, die Knesset toegespreek en gesê dat “[b]inne drie tot vyf jaar kan ons aanneem dat Iran outonoom sal wees in sy vermoë om ’n kernbom te ontwikkel en te vervaardig.” Hy sou hierdie bewering herhaal in sy 1995-boek Fighting Terrorism. In 2002 het hy voor 'n Amerikaanse kongreskomitee gepleit vir die inval van Irak, en getuig dat Iran en Irak albei in 'n kernwapenwedloop gewikkel was. In 2009 het WikiLeaks dokumente bekend gemaak waarin Bibi aan Amerikaanse kongreslede gesê het dat Iran net “een of twee jaar” van kernvermoë af is. In 2012 het hy by die Verenigde Nasies se Algemene Vergadering gesê: “Teen volgende lente, op die uiterste teen volgende somer … sal hulle die medium[kern]verryking afgehandel hê en oorbeweeg na die finale fase.” Selfs nou, meer as 'n dekade later, het Netanyahu dieselfde deuntjie gesing en Israel se Operasie Rising Lion teen Iran regverdig deur te sê: “As hulle nie gestop word nie, kan Iran binne 'n baie kort tyd 'n kernwapen produseer.”
Natuurlik het Iran nie in 1995 kernwapens bekom nie. Ook nie in 1998 nie. Die inval in Irak het geen wapens van massavernietiging aan die lig gebring nie, ten spyte van herhaalde waarskuwings. Trouens, die verklaarde doel van die aanval op 21 Junie 2025 was om te keer dat Iran kernvermoëns bekom – meer as 30 jaar ná Netanyahu se eerste waarskuwing – wat wys dat daardie vrees net nie verwesenlik het nie.
In teenstelling hiermee het alle aanduidings voor die aanval daarop gewys dat dit 'n Olimpiese vlak van “Wolf! Wolf!” was. In Maart 2025 het die Amerikaanse Direkteur van Nasionale Intelligensie, Tulsi Gabbard, gesê dat Iran nie besig is om 'n kernwapen te bou nie, en ook nie magtiging gegee het vir so 'n projek nie. In Junie 2025, net dae voor die aanval, het die Direkteur-Generaal van die Internasionale Atoomenergie-agentskap, Rafael Grossi, bevestig dat hulle geen bewyse kon vind dat Iran kernwapens ontwikkel nie. Tot op hede is daar geen aanduiding dat Iran ooit kernwapens getoets het nie.
Ironies genoeg is waarskynlik die enigste manier waarop Iran hierdie aanval kon verhoed, deur middel van 'n kernafskrikmiddel.
Om Trump krediet te gee, het hy daarin geslaag om 'n wapenstilstand tussen Israel en Iran te beding ná die aanval, en dit lyk of hierdie wapenstilstand hou. Iran se vergeldingsaanval op die Al Udeid-lugmagbasis in Katar, wat die aantal bomme op hul eie grondgebied geëwenaar het, maar geen ongevalle veroorsaak het nie, is grootliks as simbolies beskou. Die Amerikaanse president het selfs so ver gegaan as om te sê dat Iran net alles “uit hul stelsel moes kry.”
Geen nasie kan natuurlik sulke aanvalle op sy soewereiniteit onbeantwoord laat nie, maar niemand kan Iran kwalik neem dat hulle nie 'n volle oorlog met die VSA gesoek het nie. 'n Gesigsreddende, oneffektiewe missielaanval is dalk die minste van hul bekommernisse. Tog kan 'n mens nie help om te sien dat hierdie vrede onderstreep word deur dreigemente van Amerikaanse geweld teen net een party – Iran – nie. Die feit dat Israel die jongste konflik begin het met Operation Rising Lion, en dit regverdig het op grond van 'n vermeende dreigende kernbedreiging van Iran, word as irrelevant afgemaak. Kernhebbende aggressors hoef nie die prys van vrede te betaal nie.
As die fiktiewe onderskeid tussen Iran en sy kernprogram net 'n gerieflike leuen is wat Trump in staat gestel het om buite die perke van sy gesag op te tree, dan het dit op spoggerige wyse geslaag. Die wêreld het 'n gevestigde belang in vrede, en soos 'n skoolboelie het Amerika daarin geslaag om iemand uit te kies wat te swak is om terug te veg. Dit is in almal se belang om saam te speel met die absurditeit. As Trump se wapenstilstand hou, sal sy waagmoed vergewe – en mettertyd vergeet – word. Wat maak dit dan saak dat hy nie die reg gehad het om hierdie aanval te beveel nie, of dat Iran waarskynlik ver van kernvermoë af was? Dit maak nie saak nie. Die geskiedenis word deur die oorwinnaars geskryf.
Solank Iran nie die VSA betekenisvol skade aandoen nie, kan sy beroep op kinderlike konsepte soos “territoriale soewereiniteit” en “selfbeskikking” geredelik afgemaak word. Aan die ander kant, as Iran wel betekenisvol vergeld, sal dit sekerlik as regverdiging dien vir Amerikaanse ingryping op 'n groter skaal. Die wêreldmoondheid kan immers nie aanvalle teen homself sonder gevolge toelaat nie, en sy sterkmanleier kan dit nie bekostig om swak te lyk op die internasionale verhoog nie. Sou so 'n aanval plaasvind, sal die Kongres geen ander keuse hê as om ’n vergeldingsaanval in die sterkste terme goed te keur nie.
Want enige aanval op Amerikaanse grondgebied sal 'n oorlogsverklaring wees. Om enigiets anders te beweer, sou 'n absurde oneerlikheid wees.
Jacques Fooy het 'n Meestersgraad in die Regte behaal aan die Universiteit Stellenbosch asook in Ekonomie & die Reg aan die Universiteit Utrecht, en is tans 'n kandidaatprokureur van Johannesburg.
Nog artikels op OntLaer:
Volg OntLaer Facebook en LinkedIn vir ons jongste artikels, potgooi-gesprekke en redaksiebriewe asook bydraes en insigte van skrywers regoor ons netwerk.
Wil jy stukke soos dié direk in jou inboks ontvang en ons werk ondersteun? Teken hieronder in:
 | A guest post by
|