"Emma Powell se bedanking maak saak"
Moderne dubbelstandaarde oor geslag moet waai.
Op 9 Augustus het ons nasie Vrouedag gevier — 'n dag waarop ons terugdink aan die moed van die bykans 20 000 vroue wat in 1956 na die Uniegebou gemarsjeer het om teen die apartheidsregering se paswette te protesteer. Ons eer daardie mbokodo's, daardie vroue van staal, wie se dapperheid en onwrikbare gees steeds die vlam in ons stryd teen geslagsgebaseerde geweld, ongelykheid en uitsluiting aan die brand hou.
Hoewel hierdie maand daaraan toegewy is om hulde te bring aan die vroue wat die fakkel voor ons gedra het, moet dit ons ook noop om krities op die hede te reflekteer. Eer ons hul nalatenskap werklik, of bring ons slegs simboliese eerbetoning terwyl hul ware stryd onafgehandel bly? Ja, ons het sekerlik vooruitgang gemaak — vroue het vandag makliker toegang tot onderwys, werkgeleenthede en openbare deelname, maar die pad na gelykheid is allesbehalwe afgehandel. Die regte wat ons vandag vier en geniet, is nie gunste wat aan ons toegestaan is nie — dit is die vrug van dekades se weerstand, aktivisme en die beloftes wat in ons Grondwet veranker is. Toegang, waardigheid en gelyke verteenwoordiging is nie belonings nie; dit is grondliggende regte.
Tog, te midde van hierdie vordering, moet ons onsself afvra of ons werklik verstaan hoe diep en swaar daardie vroue se stryd was?
'n Mens hoef maar net na die huidige Suid-Afrikaanse politieke landskap te kyk om te sien watter struikelblokke vroue steeds in die gesig staar. Die nasate van daardie 20 000 vroue is steeds grotendeels afwesig in sleutelbesluitnemingsposisies. En wanneer vroue wél daardie poste beklee, word hulle onderwerp aan 'n vlak van kritiek en vyandigheid wat hul manlike eweknieë selde ervaar. Dít is die werklikheid van die politieke arena vandag: vroue in leierskap word streng beoordeel en moet hul elke beweging regverdig, terwyl mans 'n veel ruimer speelveld gegun word.
Die Saak van Emma Powell
Emma Louise Powell, voormalige Skaduminister van Internasionale Betrekkinge vir die Demokratiese Alliansie (DA), is die nuutste voorbeeld van hoe vroue die druk van hierdie dubbele standaarde moet dra. Ek deel nie al Powell se ideologiese oortuigings nie, en ek romantiseer geensins die DA se toenemende aggressiewe buitelandse beleid wat met dié van die VSA belyn is nie.
Maar dit is onmoontlik om nie die besondere gal raak te sien wat gereserveer word vir vroue soos Powell nie — vroue wat buite die staatgesanksioneerde narratief praat, en nie net gestraf word vir wat hulle sê nie, maar veral omdat hulle die moed het om dit te sê. Vroue word aan veel strengere standaarde as mans gemeet. Powell het nie bedank omdat sy onbekwaam was nie, maar omdat sy dit gewaag het om die ANC se buitelandse beleid, veral sy bande met regimes wat bekend is vir menseregteskendings, uit te daag.
'n Stilte wat Weerklank Vind
Haar feiteversamelingsending na Israel, wat in die plaaslike media 'n rumoer veroorsaak het, het 'n mikpunt geword vir diegene wat haar wou diskrediteer.
Tog het soortgelyke besoeke of uitsprake deur manlike politici soos Gayton McKenzie en Kenneth Meshoe byna geen reaksie ontlok nie. Powell se "oortreding" was nie haar diplomasie nie — dit was haar besluit om uit te spreek teen Suid-Afrika se teenstrydige buitelandse beleid, wat vriendskaplike betrekkinge met outoritêre regimes soos Iran handhaaf. Israel, 'n demokratiese staat, is lank reeds 'n twispunt in ons politiek. Powell se bereidwilligheid om met Israel te skakel is as 'n ideologiese verraad beskou, maar die hewige terugslag verklap meer oor die magsbeheerders van ons politiek as oor haar dade.
Die prys vir teenstand in die politiek is vir vroue nie is nie net ten koste van hul reputasie nie. Dit is persoonlik, fisies en sielkundig. Powell se bewerings van toesig en intimidasie behoort enige voorstander van grondwetlike demokrasie te ontstel. Dat 'n sittende parlementslid aan sulke behandeling onderwerp kon word — nie weens korrupsie of wangedrag nie, maar bloot vir die uitspreek van 'n andersdenkende standpunt — is angswekkend. Vroue in die politiek mag teenwoordig wees, maar mag nie te veel weerstand bied nie. Hulle mag lei, maar nie té kragtig nie. Wanneer hulle buite die voorgeskrewe raamwerk beweeg, veral in velde soos internasionale betrekkinge, word hulle vinnig en genadeloos gestraf.
Powell se behandeling is deel van 'n groter patroon: wanneer vroue reguit praat, beslissend optree of gevestigde narratiewe bevraagteken, word hulle as gevaarlik, ontrou of selfs onpatrioties beskou.
Ideologie teenoor Geslagsgelykheid
Powell se bedanking is 'n voorbeeld van hoe geslag, politiek en ideologie bots. Haar teenkanting teen die ANC se noue bande met regimes wat vroueregte openlik skend, moes 'n nasionale gesprek ontlok het. In plaas daarvan is sy stilgemaak. Die ANC, wat roem op sy verbintenis tot menseregte, het byna niks te sê gehad oor sy bande met 'n staat wat vroue straf omdat hulle hul hare wys of hul stem laat hoor nie. Die stilte rondom hierdie verhoudings is oorverdowend en belig die dubbele standaarde in ons politieke bestel.
Hierdie behandeling van vroue is niks nuuts in Suid-Afrika nie. Van Mama Winnie Madikizela-Mandela tot Lindiwe Sisulu, Patricia de Lille tot Phumzile Van Damme — vroue in die politiek word gereeld aan buitengewone kritiek onderwerp. Ek pleit nie dat al hul optrede onskuldig was nie, maar die punt is: mans in soortgelyke posisies kan foute maak én herstel, vroue moet versigtig trap, en wanneer hulle struikel, word hulle uitgegooi.
Tyd om Eerlik te Wees
Hierdie is die stelselmatige vooroordeel wat vroueleierskap en -agentskap in ons politieke landskap ondermyn. Die vraag wat ons onsself moet afvra, is: hoeveel bekwame vroue moet nog uitgeskuif word voordat ons hierdie vooroordeel raaksien?
Hoe lank nog gaan ons toelaat dat vroue gestraf word vir hul oortuiging, hul dapperheid en hul bereidwilligheid om anders te lei?
Laat ons hierdie Vrouemaand uiteindelik meer doen as net om sogenaamde vrouebemagtiging te vier. Laat ons die stelsels aanvat wat vroue demoniseer wat durf om innoverende stappe as leiers te neem. Laat ons vra hoekom dieselfde moed wat mans tot “staatsmanne” verhef, by vroue as “arrogansie” of “roekeloosheid” uitgekryt word. Laat ons ons verbind tot die harde, maar noodsaaklike werk om 'n politieke landskap te skep waarin vroue nie gestraf word vir hul leierskap nie, en waarin hul invloed nie verminder word bloot omdat hulle vroue is nie.
Totdat ons hierdie dubbele standaarde regtig aanspreek, sal ons nie die nalatenskap van die vroue van 1956 eer nie. Ons sal net aanhou veins en voorgee.
Blessing Mathabela is 'n finalejaarstudent aan die Universiteit van die Witwatersrand en adjunkpresident van die Wits Golden Key-vereniging.
Nog artikels op OntLaer:
Volg OntLaer Facebook en LinkedIn vir ons jongste artikels, potgooi-gesprekke en redaksiebriewe asook bydraes en insigte van skrywers regoor ons netwerk.
INTEKEN OPSIES:
Wil jy stukke soos die direk in jou inboks ontvang – weekliks of daagliks – en terselfdertyd ons werk ondersteun? Kies hieronder jou voorkeur.
