Uncle Sam in die Arabiese hartland
Saoedi-Arabië word die spilpunt van die VSA se Midde-Ooste strategie.
Toe die Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt in 1945 van die geskiedkundige Jalta-konferensie aan die Swartsee huistoe gevaar het, het hy 'n buitengewone ompad geneem.
By die Groot Bittermeer langs die Suez-kanaal het Roosevelt daarop aangedring om Abdul Aziz ibn Saoed, die stigter van die moderne Saoedi-Arabië, te ontmoet. Of die brose president toe deur die koninkryk se olie-rykdom, sy godsdienstige aansien, of sy geopolitieke belang gelok is weet ons nie, maar een ding het daardie dag duidelik geword: 'n merkwaardige Amerikaanse fassinasie met die Saoediese koningshuis het begin.
Roosevelt was die eerste, maar nie die laaste president wat so gefassineerd met die Arabiere was nie. Ses van sy opvolgers sou later Saoediese konings in Washington ontvang. Elkeen het, tot verskillende mate, geglo dat Saoedi-Arabië 'n sleutel het wat Amerikaanse belange in die Midde-Ooste kan ontsluit. Tog het geen president se verhouding met 'n Saoediese leier meer omvattend — of meer ontstellend — geword as Donald Trump se omarming van kroonprins Mohammed bin Salman nie. Die 40-jarige erfgenaam wat hierdie week in Washington by die Withuis verwelkom is, met 'n skouspelagtige vertoning van luukse gasvryheid en hoogs riskante diplomasie.
Trump se bewondering vir die koninkryk weerspieël dié van baie presidente voor hom - maar dit gaan ook verder. Hy is buitengewoon gemaklik met Arabiese outoritêre leiers, onverskillig teenoor Arabiese menseregte-skendings en diep aangetrokke tot die finansiële en strategiese geleenthede wat Saoedi-Arabië bied. Bowenal sien Trump in die Saoedi-Israelse normaliseringsonderhandelinge sy kans om 'n Nobelprys vir Vrede te wen. Trump begeer openlik al vir jare om die prys te wen.
Wat dié Trump-oomblik van vorige presidensiële tydperke onderskei, is die verskuiwende middelpunt van Amerikaanse strategie in die Midde-Ooste. Vir dekades was Israel die hoeksteen van die VSA se streeksbeleid, maar in 2025 blyk dit dat Saoedi-Arabië dit ten opsigte van strategiese belangrikheid verbygesteek het. Saoedi-Arabië se ekonomiese mag, sy diplomatieke krag in die Midde-Ooste en sy bereidheid om as 'n streekstabiliseerder op te tree, het die oliereus tot Washington se onontbeerlike vennoot verhef.
Die Trump-administrasie bekoor nie net Saoedi-Arabië nie - dit het sy status herskryf. Trump het verklaar dat Saoedi-Arabië nou 'n belangrike nie-NAVO-bondgenoot is. Die VSA verwag nou van kroonprins Mohammed bin Salman om ongekende streeksleierskap te aanvaar, wat Washington in staat sal stel om sy blootstelling aan die Midde-Ooste se eindelose onstabiliteit te verminder. In wese word sommige van die las om die streek se krisisse te bestuur — van Gasa tot Iran — na Riaad en sy Arabiese vennote uitbestee.
Die VSA–Saoedi-veiligheidsverdrag merk een van die belangrikste heroriëntasies in Midde-Oosterse geopolitiek in dekades. Die ooreenkoms sluit gevorderde Amerikaanse militêre steun, verkope van F-35-vegvliegtuie — iets wat die Israel-lobby probeer keer het — en samewerking in kritieke tegnologieë soos kunsmatige intelligensie, halfgeleiers en skaars minerale in. Dit herinner, in ambisie al is dit nog nie in vorm nie, aan 'n NAVO-styl wedersydse verdedigingsverbintenis. En anders as vorige VSA–Saoedi ooreenkomste wat hoofsaaklik deur olie bepaal is, strek hierdie vennootskap oor militêre, ekonomiese en politieke domeine.
Saoedi-Arabië se diplomatieke houding het ook verskuif. Dit het homself aangebied as bemiddelaar in streekkonflikte, 'n ondersteuner van pogings tot Palestynse staatskap en 'n fasiliteerder van streekskonsensus. Of dit nou deur opregte ambisie of berekende magspeletjies gedryf word, Riaad posisioneer homself as die onontbeerlike Arabiese stem in die vorming van die streek se toekoms.
Dit staan in kontras met Israel se huidig omskrewe strategiese rol. Israel bly 'n belangrike VSA-vennoot, veral op die gebied van intelligensie en teen-terrorisme, maar Washington balanseer toenemend sy langdurige verbintenisse aan Israel met die breër diplomatieke gewig wat Saoedi-Arabië oor die Arabiese en Moslem-wêreld dra. Riaad bied iets wat Israel nie kan nie: die vermoë om streeksalliansies te herskep, die Palestynse vraagstuk te beïnvloed, en tussen mededingende moondhede - insluitend Iran - te bemiddel.
Hierdie verskuiwing maak Israel se belangrikheid nie geheel en al ongedaan nie. Maar dit dui wel op 'n meer gebalanseerde streekstrategie - een waarin Amerikaanse invloed nie net deur Jerusalem nie, maar deur Riaad se uitgebreide invloedsfeer geprojekteer word.
Uiteindelik weerspieël Saoedi-Arabië se opkoms tot die voorpunt van die VSA se Midde-Ooste-beleid, beide Amerikaanse ambisie en Amerikaanse moegheid. Die Verenigde State wil stabiliteit hê, maar wil nie meer die streek se sentrale probleemoplosser wees nie. Saoedi-Arabië, ondersteun deur nuwe verdedigingsverdragte en politieke aansien, blyk gereed te wees om daardie rol te aanvaar.
Tagtig jaar nadat Roosevelt 'n ontmoeting met 'n Bedoeïen-koning langs die Suez-kanaal gevra het, het die verhouding wat hy begin het 'n nuwe hoogtepunt bereik. Vandag is Saoedi-Arabië nie meer net 'n vennoot van die VSA nie. Dit is besig om as Amerika se hoofanker in die Midde-Ooste na vore te tree — soms aanvullend tot Israel, maar toenemend oortreffend dan Israel se status.
Nog artikels deur Jurie van der Walt:
Volg OntLaer Facebook en LinkedIn vir ons jongste artikels, potgooi-gesprekke en redaksiebriewe asook bydraes en insigte van skrywers regoor ons netwerk.
INTEKEN OPSIES:
Wil jy stukke soos die direk in jou inboks ontvang – weekliks of daagliks – en terselfdertyd ons werk ondersteun? Kies hieronder jou voorkeur.
 | A guest post by
|